Gió phơn là gì? Foehn là hiệu ứng khi gió vượt qua núi và trở nên khô, nóng, trở thành một trong những loại gió đặc trưng trong khí hậu Việt Nam.
Gió phơn là gì?
Gió phơn xuất hiện khi không khí ẩm di chuyển qua các dãy núi cao tạo nên tính chất khô nóng đặc trưng. Loại gió này thường phổ biến ở khu vực Bắc Trung Bộ, mang theo khí khô nóng từ Bắc Ấn Độ Dương qua dãy Trường Sơn.
Hiện tượng này có thể gây ra kiểu thời tiết hanh khô và có những tác động nhất định đến sản xuất nông nghiệp và đời sống con người. Ở Việt Nam, gió phơn còn thường được biết đến với tên gọi gió Lào.
Nguyên nhân hình thành gió phơn do đâu?
Nguyên nhân chính hình thành gió phơn là do quá trình di chuyển của khối không khí qua các dãy núi cao. Khi khối không khí này tiếp cận dãy núi, nó bị chắn lại ở sườn núi đón gió.
Lúc này, không khí buộc phải chuyển động lên cao, và theo nguyên tắc vật lý, nhiệt độ của không khí giảm dần khi độ cao tăng lên. Cứ mỗi 100 mét, nhiệt độ giảm khoảng 0,6°C, dẫn đến việc hơi nước trong không khí ngưng kết và tạo ra mưa ở sườn đón gió của dãy núi.
Quá trình này làm cho không khí mất đi phần lớn độ ẩm khi vượt qua đỉnh núi. Khi không khí khô này bắt đầu di chuyển xuống sườn núi bên kia, nó bị nén lại và nhiệt độ tăng lên.
Do không còn nhiều hơi nước, không khí trở nên khô và nóng, tạo thành luồng gió khô nóng đặc trưng.
Tính chất gió phơn thường xuất hiện ở các khu vực có địa hình núi cao và thường thổi từ các khu vực biển hoặc vùng có độ ẩm lớn. Tại Việt Nam, gió Tây Nam thường hoạt động mạnh vào đầu mùa hạ.
Khi thổi qua khu vực đồng bằng ven biển Trung Bộ, nó mang theo không khí khô nóng, làm tăng nhiệt độ và gây ra hiện tượng khô hạn.
Sự hình thành gió phơn không chỉ phụ thuộc vào địa hình mà còn chịu ảnh hưởng bởi các yếu tố khí hậu khác. Các hệ thống áp suất, đặc biệt là vùng áp thấp và áp cao cũng đóng vai trò quan trọng trong việc điều hướng và tạo ra gió Tây.
Ví dụ, khi một vùng áp thấp hình thành ở khu vực nào đó, nó có thể hút không khí ẩm từ biển vào đất liền, sau đó khi không khí này vượt qua các dãy núi, quá trình hình thành gió phơn sẽ diễn ra.
Phạm vi hoạt động của gió phơn
Phạm vi gió phơn không chỉ giới hạn ở một khu vực cụ thể mà chúng xuất hiện ở nhiều nơi trên thế giới, đặc biệt là khu vực núi cao. Tại Việt Nam, gió Tây Nam thường xuất hiện phổ biến ở vùng đồng bằng ven biển Bắc Trung Bộ vào đầu mùa hạ.
Ngoài Việt Nam, gió phơn cũng xuất hiện ở nhiều nơi khác trên thế giới với những đặc điểm tương tự như dãy Alps hay dãy Rocky của Bắc Mỹ và gây ảnh hưởng nhất định đến môi trường và đời sống con người.
Gió phơn có thể gây ra tác động như thế nào?
Gió phơn có những tác động đáng kể đến môi trường và đời sống con người. Không khí khô và nóng là nguyên nhân hạn hán, khô hạn đất đai, khó khăn cho hoạt động sản xuất nông nghiệp. Cây trồng dễ bị héo úa, mất nước, thậm chí là chết cây do thiếu độ ẩm cần thiết.
Bên cạnh đó, loại gió này làm tăng nguy cơ cháy rừng khi thổi qua khu vực có thảm thực vật khô. Dưới tác động của gió mạnh, ngọn lửa có thể lan rộng nhanh chóng, gây thiệt hại nặng nề cho hệ sinh thái và môi trường sống.
Với sức khỏe, thời tiết khô nóng có thể tạo cảm giác khó chịu, mệt mỏi, suy giảm năng suất học tập, làm việc.
Ngoài những tác động tiêu cực, gió phơn cũng mang lại những tác động tích cực ở một vài khía cạnh. Ở một số khu vực, gió có thể giúp làm khô nhanh chóng các nông sản giúp người dân tiết kiệm thời gian, công sức trong bảo quản, chế biến sản phẩm.
Nhìn chung, gió phơn thường mang lại nhiều thách thức hơn cơ hội nên tốt nhất người dân nên hiểu về loại gió này để có những chuẩn bị tốt nhất giảm thiểu rủi ro, thiệt hại.
Ảnh hưởng của hoạt động gió phơn đến khí hậu Việt Nam
Gió phơn có đặc điểm là mang tính chất khô nóng ở Việt Nam. Chúng được hình thành từ vịnh Thái Lan, di chuyển theo hướng Tây Nam - Đông Bắc qua Campuchia và Lào.
Khi tiếp cận dãy núi Trường Sơn, gió tăng tốc, vượt qua và tràn xuống vùng Bắc Trung Bộ và Trung Trung Bộ. Gió Tây Nam thường xuất hiện từ đầu tháng Tư đến giữa tháng Chín.
Thời gian hoạt động mạnh nhất là từ khoảng 8-9 giờ sáng cho đến chiều tối, với đỉnh điểm từ gần giữa trưa đến xế chiều.
Gió phơn Tây Nam mang theo đặc điểm khô và nóng, làm cho khí hậu các vùng bị ảnh hưởng trở nên khắc nghiệt. Độ ẩm có thể xuống tới 30% trong khi nhiệt độ có thể lên tới 43°C.
Bầu trời nắng chói chang kết hợp với gió khô nóng thổi đều đều như quạt lửa khiến cây cỏ héo khô, ao hồ cạn kiệt, con người, gia súc đều bị ngột ngạt. Tình trạng này rất dễ phát sinh hỏa hoạn, gây nguy hiểm cho cuộc sống và tài sản của người dân.
Một số nghiên cứu đã được tiến hành để giảm bớt tác động của gió phơn khô nóng. Các biện pháp như đào hồ nước và phá bớt núi đá trọc đã được đề xuất nhằm tăng độ ẩm cho gió, góp phần làm giảm sự khắc nghiệt của các kiểu khí hậu trong các vùng bị ảnh hưởng bởi gió phơn.
Q&A gió phơn
Gió phơn có nhiều đặc điểm và tính chất đặc trưng, tạo ra những tác động đến khí hậu và đời sống của chúng ta.
Gió phơn còn gọi là gì?
Gió phơn còn gọi là gió Lào hoặc gió Tây.
Thế nào là hiệu ứng gió phơn?
Hiệu ứng gió foehn là hiện tượng khi gió ẩm thổi lên sườn núi, không khí bị đẩy lên cao khiến nhiệt độ giảm và hơi nước ngưng tụ, gây mưa ở sườn đón gió. Khi gió tiếp tục thổi xuống sườn núi phía bên kia, không khí khô và nhiệt độ tăng, tạo ra gió khô nóng.
Gió phơn thổi khi nào?
Gió phơn thường thổi vào mùa hè trong khoảng thời gian từ tháng 5 đến tháng 8.
Gió phơn thường xuất hiện ở đâu?
Gió phơn thường xuất hiện ở các khu vực có dãy núi cao chắn gió. Tại Việt Nam, gió Tây Nam hoạt động mạnh nhất ở vùng Bắc Trung Bộ.
Gió Lào ở tỉnh nào?
Gió Lào thường ảnh hưởng mạnh mẽ đến các tỉnh ven biển như Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên Huế, Đà Nẵng, Quảng Nam, và các tỉnh miền Trung khác của Việt Nam. Tỉnh Quảng Trị là một trong những địa phương chịu ảnh hưởng nặng nề của gió Lào.
Kết luận
Gió phơn là gì? Gió Tây nằm trong hệ thống gió ảnh hưởng đến khí hậu Việt Nam, việc hiểu rõ tính chất và đặc điểm sẽ giúp người dân phòng tránh tác hại cũng như tận dụng được lợi ích của loại gió này mang lại.
