Hướng dẫn cách đọc báo cáo tài chính chi tiết, đơn giản [kèm Video hướng dẫn]

Báo cáo tài chính hay BCTC (Financial Statements) là một trong những nguồn thông tin chính thống và đầy đủ để chúng ta có thể hiểu được sức khỏe tài chính của một doanh nghiệp trong từng thời kỳ khác nhau. Trong đó, kỹ năng đọc hiểu báo cáo tài chính, phân tích dòng tiền, tình hình kinh doanh, khối lượng tài sản của một doanh nghiệp…là rất khó và cũng cực kỳ quan trọng. Do đó, trong bài viết này, Safebooks xin được chia sẻ đến các bạn hướng dẫn cách đọc báo cáo tài chính cực kỳ dễ hiểu và đơn giản

Có video hướng dẫn chi tiết và tài liệu miễn phí ở cuối bài viết, dành cho anh/chị nào muốn tìm hiểu sâu hơn về “cách đọc báo cáo tài chính, phân tích báo cáo tài chính”

Cách đọc báo cáo tài chính cực kỳ đơn giản

Để có thể hiểu về cách đọc và phân tích báo cáo tài chính một cách tường tận, bạn phải chú ý đến 4 loại báo cáo tài chính quan trọng sau: Bảng cân đối kế toán; Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh; Báo cáo lưu chuyển tiền tệ và Thuyết minh báo cáo tài chính.

Đọc Bảng cân đối kế toán

Để đọc Báo cáo tài chính doanh nghiệp, điều đầu tiên là bạn cần phải đọc hiểu được Bảng cân đối kế toán - cung cấp cho bạn những thông tin chính xác về Nguồn vốn và Tài sản của công ty đó trong thời điểm hiện tại.

Đọc bảng cân đối kế toán

Nguồn vốn và Tài sản chính là những thứ thuộc quyền sở hữu của doanh nghiệp và có khả năng tạo ra thêm các lợi ích kinh tế khác. Nếu Tài sản trong Bảng cân đối kế toán phản ánh toàn bộ giá trị tài sản hiện có của doanh nghiệp đến cuối kỳ kế toán thì Nguồn vốn chính là nguồn hình thành nên các loại tài sản đó.

Nhìn vào hình ảnh minh họa một Bảng cân đối kế toán rút gọn, bạn sẽ thấy rằng:

- Tài sản của doanh nghiệp sẽ gồm:

• Tài sản ngắn hạn: Là những tài sản có thể chuyển đổi thành tiền mặt dưới 1 năm hoặc trong 1 chu kỳ kinh doanh.
• Tài sản dài hạn: Ngược lai, tài sản dài hạn có thời gian sử dụng trên 1 năm, gồm các loại Tài sản hữu hình (máy móc, thiết bị, nhà xưởng…) và Tài sản vô hình (bằng sáng chế, phát minh…).

- Nguồn vốn của doanh nghiệp gồm:

• Nợ phải trả: Phản ảnh khoản nợ mà doanh nghiệp cần phải thanh toán cho các bên liên quan hoặc nộp thuế, trả tiền công cho nhân viên…
• Vốn chủ sở hữu: Gồm vốn góp chủ sở hữu và phần lợi nhuận chưa phân phối. Một Bảng cân đối kế toán cân bằng thì khi lấy phần Tài sản trừ đi Nợ phải trả sẽ tương đương Vốn chủ sở hữu.

Đọc bảng cân đối kế toán để có thể đọc được báo cáo tài chính

Để đọc Bảng cân đối kế toán, bạn làm theo hướng dẫn gồm 3 bước sau:

• Bước 1: Liệt kê các mục lớn trong phần Tài sản và Nguồn vốn.
• Bước 2: Tính toán tỷ trọng các khoản mục trong phần Tài sản và Nguồn vốn cùng sự biến động của các khoản mục đó tại thời điểm báo cáo.
• Bước 3: Ghi lại những mục chiếm tỷ trọng lớn hoặc đang có sự biến động lớn về giá trị.

Đọc Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh

Nếu đọc Bảng cân đối kế toán cho bạn biết được tài sản mà doanh nghiệp đang nắm giữ, thì Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh lại phản ánh tổng doanh thu, chi phí của công ty trong kỳ báo cáo đó.

Vì là một phần của báo cáo tài chính nên muốn đọc và hiểu báo cáo tài chính bạn cũng cần phải thấu hiểu báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh đang muốn nói gì. Bạn hãy đọc Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh theo các bước sau:

• Bước 1: Xác định hai cụm Doanh thu và Chi phí.
• Bước 2: Tiến hành tính tỷ trọng của từng mục doanh thu cũng như từng mục chi phí.
• Bước 3: Quan sát, so sánh, phân tích sự thay đổi của các mục này so với cùng kỳ.

Thông qua các hướng dẫn cách đọc Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh này, bạn có thể thấy được một bức tranh toàn cảnh về lời - lỗ của một doanh nghiệp. Đồng thời biết được tốc độ tăng trưởng doanh thu, sự biến động của chi phí, lợi nhuận so với kỳ trước.

Đọc Báo cáo lưu chuyển tiền tệ

Báo cáo lưu chuyển tiền tệ phản ánh số tiền thực sự mà một doanh nghiệp kiếm được cũng như chi ra trong một khoảng thời gian nhất định. Điều này cũng có nghĩa rằng bằng cách đọc báo cáo lưu chuyển tiền tệ, bạn có thể đánh giá được tính bền vững của lợi nhuận mà công ty đó đang thu được là như thế nào.

Đọc Báo cáo lưu chuyển tiền tệ để có thể đọc được báo cáo tài chính

Báo cáo lưu chuyển tiền tệ ghi nhận dòng tiền thực tế từ hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp (tức số tiền thực sự mà họ kiếm được chứ không phải từ việc đi vay hay huy động thêm vốn). Hơn nữa, BCLCTT còn phản ánh cho bạn biết vòng luân chuyển nguồn vốn, khả năng thu hồi vốn của ngành nghiệp là nhanh hay chậm. Cụ thể:

• Dòng tiền từ hoạt động kinh doanh: Là lưu lượng tiền mặt phát sinh trong quá trình giao dịch với nhà cung cấp, khách hàng, trả lương cho nhân viên, chi trả lãi vay và nộp thuế cho chính phủ. Đây thực chất là tiền mà doanh nghiệp tạo ra từ hoạt động kinh doanh, không phải từ việc huy động thêm vốn đầu tư hoặc vay nợ.
• Dòng tiền từ hoạt động đầu tư: Bao gồm các giao dịch liên quan đến việc mua sắm, bán lại hoặc thanh lý tài sản cố định và các tài sản dài hạn khác của doanh nghiệp.
• Dòng tiền từ hoạt động tài chính: Liên quan đến việc thay đổi vốn chủ sở hữu (bằng cách nhận vốn góp mới, thu từ phát hành cổ phiếu, trả cổ tức cho cổ đông, và các giao dịch tương tự) cũng như việc vay nợ (bao gồm cả việc trả nợ gốc và vay nợ mới).

Nếu đọc Báo cáo lưu chuyển tiền tệ, dòng tiền ra thường được ghi với các từ như “tiền chi để…” hoặc “...đã trả” và thường ký hiệu số bỏ trong ngoặc. Trong khi đó, dòng tiền vào sẽ được phản ánh bởi các từ như “tiền thu từ…” hoặc “...nhận được”.

Đọc hiểu Thuyết minh báo cáo tài chính

Đúng như tên gọi, Thuyết minh báo cáo tài chính cung cấp một bảng thông tin chi tiết được giải thích và bổ sung về tình hình hoạt động sản xuất, kinh doanh, tài chính của doanh nghiệp trong kỳ báo cáo mà chưa được thể hiện rõ trong 3 tài liệu trên.

Để đọc được Thuyết minh báo cáo tài chính, bạn cần chia thành hai phần, phần 1 là Tìm hiểu về doanh nghiệp và phần 2 là Thuyết minh về các khoản mục trên báo cáo tài chính.

- Phần 1: Tìm hiểu về doanh nghiệp.

Bạn cần đọc những thông tin sau: Kỳ kế toán, Đơn vị tiền tệ được sử dụng trong kỳ kế toán đó, Chế độ và chuẩn mực kế toán áp dụng, Các chính sách kế toán áp dụng, Đặc điểm hoạt động của doanh nghiệp, Tăng giảm Tài sản cố định, Tình hình tăng giảm vốn, Tình hình thực hiện nghĩa vụ ngân sách của doanh nghiệp, Tài sản và công nợ của ngân hàng theo thời gian đáo hạn.

Những thông tin trên sẽ cho bạn biết về ngành nghề của doanh nghiệp vì mỗi lĩnh vực kinh doanh khác nhau thì ý nghĩa của các con số trên Báo cáo tài chính cũng sẽ rất khác nhau. Chẳng hạn như chủ doanh nghiệp sản xuất phải đầu tư nhà xưởng, máy móc có tài sản cố định lớn. Nhưng doanh nghiệp bán lẻ thì tài sản cố định thấp mà hàng tồn kho lại cao.

- Phần 2: Thuyết minh về các khoản mục trên báo cáo tài chính.

Việc đọc Thuyết minh về các khoản mục trên báo cáo tài chính có thể thực hiện song song trong khi bạn Bảng cân đối kế toán, Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh và Báo cáo lưu chuyển tiền tệ.

Cách đọc báo cáo tài chính - bản thuyết minh báo cáo tài chính

Báo cáo tài chính là gì?

Khái niệm Báo cáo tài chính

Báo cáo tài chính (BCTC) là một tài liệu quan trọng trong lĩnh vực kế toán và tài chính, nó cung cấp thông tin về tình hình tài chính của một tổ chức hoặc doanh nghiệp trong một khoảng thời gian cụ thể, thường là trong một năm tài chính.

Hay nói một cách dân dã và dễ hiểu, báo cáo tài chính là một bức tranh thể hiện tình hình tài chính, kinh doanh và dòng tiền của một doanh nghiệp ở thời điểm cụ thể. Báo cáo tài chính thường được kiểm toán bởi chính phủ, kế toán, các doanh nghiệp…Mục đích là để đảm bảo tính chính xác và phục vụ cho mục đích thuế, tài chính hoặc đầu tư.

Một bản báo cáo tài chính thường gồm các phần như:

• Bảng cân đối kế toán (Balance Sheet): Phản ánh toàn bộ giá trị tài sản hiện có của doanh nghiệp và nguồn vốn hình thành nên các tài sản đó.
• Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh (Income Statement): Nói dễ hiểu, đây là nguồn thông tin cho bạn biết một doanh nghiệp kiếm được bao nhiêu tiền (doanh thu), họ phải bỏ ra bao nhiêu chi phí và thu lại bao nhiêu tiền lời (lợi nhuận).
• Báo cáo lưu chuyển tiền tệ (Cash Flow Statement): Phản ánh tình hình thu - chi tiền tệ của doanh nghiệp cho các hoạt động kinh doanh, đầu tư và tài chính.
• Thuyết minh báo cáo tài chính: Theo chính sách kế toán tại Việt Nam thì một báo cáo tài chính còn có Thuyết minh báo cáo tài chính nhằm giải thích chi tiết hơn tình hình kinh doanh và tài chính của doanh nghiệp.

Ý nghĩa của việc đọc hiểu báo cáo tài chính

Tính đến năm 2023, Việt Nam có gần 7% các nhà đầu tư cá nhân, chủ doanh nghiệp mới tham gia vào thị trường chứng khoán, con số này đang tăng theo cấp số nhân quan từng năm nhưng có mấy ai thực sự đọc và hiểu được tình hình hoạt động của một doanh nghiệp đang diễn ra như thế nào. Thực sự so với tỷ lệ tăng nhanh chóng các nhà đầu tư mới thì tỉ lệ những người thực sự hiểu rõ các các số trong báo cáo tài chính của doanh nghiệp đang thể hiện điều gì thực sự rất ít.

Ý nghĩa của việc đọc BCTC

Chính vì vậy, việc đọc và phân tích báo cáo tài chính (đặc biệt là đọc báo cáo tài chính cho chủ doanh nghiệp) thực sự mang nhiều ý nghĩa quan trọng như:

• Đánh giá tình hình tài chính, kinh doanh của công ty: Đọc báo cáo tài chính giúp cung cấp những thông tin về tình hình tài chính của một tổ chức hoặc doanh nghiệp. Người đọc (chủ doanh nghiệp, ngân hàng, nhà đầu tư, cơ quan chức năng) có thể nắm được lợi nhuận ròng, nợ, cơ cấu vốn, tài sản, doanh thu, tỷ suất lợi nhuận để đánh giá “sức khỏe” tài chính hiện tại của doanh nghiệp.
• Đưa ra quyết định đầu tư, kinh doanh: Sau khi biết được tình hình tài chính, hoạt động, dòng tiền của doanh nghiệp, mức độ rủi ro…nhà đầu tư có thể đưa ra quyết định đầu tư tiếp hoặc rút vốn. Riêng chủ doanh nghiệp có thể dựa và báo cáo tài chính để xem xét việc có nên mở rộng hoạt động, đầu tư vào dự án mới, hoặc điều chỉnh chiến lược kinh doanh dựa trên hiệu suất tài chính.
• Thể hiện sự minh bạch, tuân thủ: Đọc báo cáo tài chính có thể giúp doanh nghiệp phát hiện cái rủi ro tiềm ẩn, ngăn chặn kịp thời sai phạm và đưa ra cách quản lý tốt hơn.

Những lưu ý khi đọc báo cáo tài chính doanh nghiệp

Những lưu ý khi đọc báo cáo tài chính cho chủ doanh nghiệp

1. Các Chính Sách Kế Toán và Nguyên Tắc: Hiểu rõ các nguyên tắc kế toán và chính sách kế toán được áp dụng trong báo cáo tài chính. Các chính sách này có thể ảnh hưởng đến cách các con số được báo cáo và hiểu sai chúng có thể dẫn đến sự hiểu lầm về tình hình thực tế của doanh nghiệp.
2. Thay Đổi Quan Trọng Trên Thời Gian: Theo dõi các thay đổi quan trọng trong các con số so với các kỳ trước đó. Những thay đổi này có thể chỉ ra các xu hướng hoặc vấn đề tiềm ẩn trong hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp.
3. Sự Phụ Thuộc vào Khách Hàng Hoặc Nguồn Thu Cụ Thể: Xem xét mức độ sự phụ thuộc của doanh nghiệp vào một số khách hàng hoặc nguồn thu cụ thể. Nếu doanh nghiệp dựa quá mức vào một nguồn duy nhất, nó có thể tạo ra rủi ro lớn nếu mất mát nguồn thu này.
4. Tình Hình Tài Chính So Với Ngành Và Cạnh Tranh Đối chiếu các con số với các doanh nghiệp cùng ngành hoặc cạnh tranh. Điều này giúp bạn hiểu rõ hơn về vị thế của doanh nghiệp trong thị trường và khả năng cạnh tranh.
5. Phần Thuyết Minh và Sự Kiện Quan Trọng: Đọc phần thuyết minh để hiểu rõ hơn về các sự kiện quan trọng và chính sách kế toán. Những thông tin này giúp bạn đánh giá rủi ro và triển vọng của doanh nghiệp trong tương lai.

Kết bài

Trên đây là hướng dẫn cách đọc báo cáo tài chính doanh nghiệp dành cho người mới bắt đầu theo phiên bản rút gọn và đơn giản. Tuy nhiên, để có thể đọc hiểu thấu đáo bất kỳ một Báo cáo tài chính nào, các bạn cũng cần thực hành thường xuyên để rèn được kỹ năng quan trọng này nhé. Chỉ khi đọc hiểu Báo cáo tài chính, nắm được tình hình hoạt động của doanh nghiệp mới có thể giúp bạn đưa ra quyết định đầu tư cụ thể và khách quan nhất.

Tải ngay tài liệu hướng dẫn đọc và phân tích báo cáo tài chính tại đây

Video về cách đọc và phân tích báo cáo tài chính doanh nghiệp

Anh/chị có thể tham khảo thêm về kiến thức “cách đọc và phân tích báo cáo tài chính” tại