Theo định luật cây búa của Maslow, con người quá dựa dẫm vào công cụ quen thuộc, nhìn mọi thứ theo cách cũ. Điều này có nghĩa là, nếu bạn chỉ có một kỹ năng, bạn sẽ luôn dùng nó để giải quyết mọi vấn đề, kể cả đó không phải là giải pháp tốt nhất.
Một nghề cho chín… không hơn chín nghề
Chúng ta bắt gặp những lời khuyên quá quen thuộc, tồn tại suốt nửa thế kỷ qua như phát triển năng lực cốt lõi, kỹ năng chuyên biệt, chuyên môn sâu, phát triển chuyên môn trở thành chìa khóa để leo lên nấc thang sự nghiệp. Song song với việc đánh giá cao kỹ năng và kiến thức chuyên sâu, chúng ta xem nhẹ lối tư duy phóng khoáng, hiểu biết rộng nhưng không sâu, theo kiểu "một nghề cho chín còn hơn chín nghề".
Generalist - Tổng quát viên - chỉ những người có kỹ năng, kinh nghiệm ở nhiều lĩnh vực.
Tuy nhiên, tương lai sẽ rất khác. Những người có tầm nhìn tổng quát, với quan điểm rộng mở cũng quan trọng như các chuyên gia với kiến thức và kỹ năng chuyên sâu. Sự tiến bộ nhanh chóng của công nghệ khiến những lối nghĩ truyền thống có thể nhanh chóng lỗi thời. "Nói một cách thẳng thắn, thế giới đã thay đổi nhưng triết lý của con người về sự phát triển các kỹ năng lại quá chậm chạp", CNBC viết.
Chúng ta bị ám ảnh về việc phải trở nên chuyên sâu hơn. Là một bác sĩ chưa đủ, bạn phải là bác sĩ tim mạch. Là bác sĩ tim mạch giỏi chưa đủ, phải là bác sĩ phẫu thuật tim xuất sắc. Thông điệp của lối nghĩ truyền thống rất rõ ràng: Hãy tập trung vào kiến thức chuyên môn rồi bạn sẽ thăng hạng và kiếm được nhiều tiền hơn.
Tất nhiên, quan điểm này không sai, nhưng chỉ thế thôi là chưa đủ. Bởi việc bổ sung những công cụ cần thiết cho phép và khuyến khích bạn có sự hiểu biết tốt hơn về cùng một vấn đề.
Jeff Bezos có nhiều hơn 1 "cây búa" để thành công
Generalist - hay còn gọi là "Tổng quát viên", là một khái niệm còn mới tại Việt Nam. Tổng quát viên dùng để chỉ những người có kiến thức, kỹ năng, kinh nghiệm tổng quát trên nhiều lĩnh vực. Khái niệm này đối lập với Specialist - Chuyên viên.
Gig Economy tạo ra yêu cầu mới về những người có khả năng thích ứng linh hoạt. Ảnh: HBR.
Kiến thức chuyên sâu không hề vô ích. Tuy nhiên, thời đại kinh tế tạm thời (Gig economy) bùng nổ tạo ra những người lao động tham gia vào công việc bán thời gian, tạm thời, không chịu ràng buộc bởi những quan điểm truyền thống. Điều đó khiến việc linh hoạt, nhanh nhẹn, có khả năng thích ứng cao và tư duy tổng quát trở thành yêu cầu bắt buộc mới.
Để bắt đầu theo đuổi chủ nghĩa tổng quát, bạn hãy mở rộng mối quan tâm của mình. Thay vì chỉ đọc nội dung tin tức quen thuộc, bạn có thể đọc nhiều hơn ở các lĩnh vực. Bạn có thể là một người thuộc lĩnh vực dầu khí, nhưng có vẻ giờ là lúc bạn nên để tâm hơn đến bán lẻ. Một cuốn sách về marketing, hay tài chính cá nhân, tìm hiểu bước chuyển thú vị của công nghệ như blockchain, NFT… có thể mang đến cho bạn tầm nhìn rộng lớn hơn.
Với nền tảng kiến thức và trải nghiệm rộng, những tổng quát viên có thể xem xét vấn đề ở nhiều khía cạnh, mối tương quan giữa các sự kiện và tác động riêng lẻ. Jeff Bezos không phải là chuyên viên bán lẻ nhưng đã thắng trong cuộc chiến giành thị phần với những đối thủ bán lẻ chuyên nghiệp. Bezos có nhiều hơn một "cây búa" để là người chiến thắng, đó là sự hiểu biết về internet và thương mại điện tử.
Thành công nào dành cho những tổng quát viên?
Hiện, nhiều công ty tìm kiếm nhân sự có kinh nghiệm và trải nghiệm ở đa lĩnh vực. Điều này được xem là rất cần thiết với những tập đoàn khổng lồ như Google - nơi nhân viên có thể chuyển từ nhóm này sang nhóm khác cho các dự án. "Công ty đánh giá cao những người có khả năng xử lý tình huống, giải quyết vấn đề hơn chỉ có kiến thức chuyên môn", Lisa Stern Hayes - một trong những người tuyển dụng nhân sự cấp cao tại Google chia sẻ.
Một điều chắc chắn về tương lai đó là "không có gì chắc chắn". Sự tiến bộ nhanh chóng của trí tuệ nhân tạo, công nghệ mới đang thay đổi thế giới. Nhiều kỹ năng đang ngày một lỗi thời, mất dần giá trị. Một người thành công ở tương lai không thể chỉ sở hữu kỹ năng thuần nhất.
Bạn cần có tư duy rộng mở, mới mẻ, nền tảng triết lý, lối suy nghĩ phá vỡ truyền thống, không ngừng mở rộng kỹ năng và hiểu biết. Và quan trọng nhất, bạn cần biết làm gì trong cả những tình huống mơ hồ nhất.
