Vay margin khi đầu tư chứng khoán - Liều có ăn nhiều?

Đòn bẩy tài chính không còn là thuật ngữ quá xa lạ với các nhà đầu tư. Trên thị trường chứng khoán và trong suy nghĩ của nhiều người, sử dụng margin khi giao dịch thường là lựa chọn của các "cá mập, tay to" bởi đối với các F0 (hay nhà đầu tư mới), đây là một hình thức đánh cược khá mạo hiểm và tiềm ẩn nhiều rủi ro. Nhận định này có hoàn toàn đúng và margin liệu có thực sự là trò chơi "liều thì mới ăn nhiều"?

1. Minh oan cho margin

Margin (còn gọi là giao dịch ký quỹ, hay đòn bẩy tài chính) là một thuật ngữ sử dụng trong thị trường chứng khoán chỉ việc nhà đầu tư vay tiền từ công ty chứng khoán để mua thêm cổ phiếu. Đây là một dạng đòn bẩy tài chính giúp nhà đầu tư gia tăng lợi nhuận trong trường hợp thị giá cổ phiếu tăng cao hơn lãi suất vay margin cần trả cho công ty chứng khoán.

Ví dụ: Nhà đầu tư có 50 triệu để mua cổ phiếu XXX. Tuy nhiên, khi sử dụng margin, nhà đầu tư có thể vay thêm từ công ty chứng khoán 50 triệu để đầu tư. Khi đó, nhà đầu tư sẽ có 100 triệu đồng cổ phiếu XXX.

Số tiền nhà đầu tư được vay tại các công ty phụ thuộc vào số cổ phiếu đang nắm giữ hiện tại vào từng thời điểm hay quy định của công ty chứng khoán. Theo đó, tỷ lệ ký quỹ sẽ giúp nhà đầu tư hiểu rõ hơn về cách ký quỹ chứng khoán, số tiền mà người chơi phải nộp vào và số tiền được vay từ công ty chứng khoán. Tỷ lệ kỹ quỹ có công thức như sau:

Tỷ lệ ký quỹ = Tài sản ròng / Giá trị danh mục

Trong đó:

• Tài sản ròng là giá trị cổ phiếu nhà đầu tư đã mua sau khi trừ đi khoản vay ký quỹ (bao gồm cả gốc lẫn lãi)

• Giá trị danh mục là tổng giá trị cổ phiếu mà nhà đầu tư đã mua từ tiền thực tế ban đầu và khoản vay nợ Margin (Bao gồm cả gốc lẫn lãi)

Ví dụ: Nếu nhà đầu tư muốn mua ký quỹ 100 triệu mã chứng khoán XXX với tỷ lệ ký quỹ là 40%, thì nhà đầu tư cần nộp vào40 triệu và được vay 60 triệu.

Có thể hiểu đơn giản hơn, tỷ lệ ký quỹ là tỷ lệ vay tối đa mà các công ty chứng khoán cho nhà đầu tư vay dựa trên tài sản ròng của họ. Theo quy định hiện hành, công ty chứng khoán chỉ được phép cho nhà đầu tư vay tỷ lệ tối đa 50%, điều này có nghĩa là nhà đầu tư được vay tối đa gấp hai lần số tiền bỏ vào.

Với một công cụ tài chính mà mọi thông số liên quan đều được công bố ngay từ đầu và mỗi công ty chứng khoán đều có những quy định khuyến cáo cho nhà đầu tư thì đây chắc hẳn không phải trò đỏ đen may rủi. Nếu được tìm hiểu kĩ ngay từ đầu, biết cách tận dụng và kiểm soát, margin có thể mang về nhiều lợi ích cho nhà đầu tư, do đó nhà đầu tư hãy liều đúng cách.

2. Cơ chế hoạt động khi sử dụng margin

Tùy vào xu hướng của thị trường mà margin sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến lãi lỗ trong khoản đầu tư.

• Trong trường hợp nhà đầu tư đang dùng margin mà cổ phiếu tăng giá, điều đó có nghĩa là lợi nhuận nhiều hơn, đồng thời giá trị tài sản ròng tăng lên. Nhà đầu tư có thể tiếp tục được mua thêm cổ phiếu để gia tăng lợi nhuận nhanh hơn.

• Trong trường hợp nhà đầu tư đang sử dụng margin mà cổ phiếu giảm giá, điều đó làm giá trị tài sản ròng sẽ giảm tương ứng với tỷ lệ đòn bẩy mà nhà đầu tư đang sử dụng. Ví dụ: khi tỷ lệ ký quỹ là 50%, thì sẽ lỗ gấp 2 lần.

Ở đây, nhà đầu tư cần hiểu thêm ba khái niệm mà nó sẽ ảnh hưởng rất nhiều đến quá trình giao dịch ký quỹ khi giá cổ phiếu bị giảm. Đó là tỷ lệ ký quỹ duy trì, lệnh gọi ký quỹ, và thanh lý bắt buộc:

• Tỷ lệ ký quỹ duy trì: là hạn mức do mỗi công ty chứng khoán thiết lập nhằm tránh rủi ro nhà đầu tư không có khả năng thanh toán nợ khi giá chứng khoán giảm. Với tỷ lệ ký quỹ duy trì, công ty chứng khoán sẽ áp dụng mọi biện pháp nghiệp vụ để tỷ lệ ký quỹ không thấp hơn tỷ lệ duy trì.

• Lệnh gọi ký quỹ (call margin): Trong trường hợp mã chứng khoán giảm và làm cho tỷ lệ kỹ quỹ giảm dưới mức duy trì, công ty chứng khoán sẽ yêu cầu nhà đầu tư bổ sung ký quỹ bằng tiền mặt hoặc cổ phiếu để đưa tỷ lệ ký quỹ về mức duy trì.

• Thanh lý bắt buộc (force sell): Nếu nhà đầu tư không bổ sung ký quỹ, công ty chứng khoán sẽ yêu cầu nhà đầu tư bán bớt cổ phiểu để đưa tỷ lệ ký quỹ duy trì về mức quy định.

Vậy, nhà đầu tư cần bổ sung bao nhiêu tài sản hoặc bán bớt bao nhiêu chứng khoán để đưa tỷ lệ ký quỹ về mức duy trì? Công thức tính só tiền ký quỹ bổ sung như sau:

Số tiền ký quỹ bổ sung = (Tỷ lệ ký quỹ - Tỷ lệ ký quỹ duy trì ) / (1 - Tỷ lệ ký quỹ duy trì) * Tổng giá trị tài sản trên tài khoản giao dịch ký quỹ tính theo giá thị trường

Ví dụ: Nhà đầu tư có 100 triệu cổ phiếu XXX với tỷ lệ ký quỹ mà công ty chứng khoán cấp là 50%. Tỷ lệ ký quỹ duy trì bắt buộc là 35%

Giả sử chứng khoán mua bị giảm 30%, tức giá trị cổ phiếu giảm xuống còn 70 triệu. Vậy:

• Tỷ lệ ký quỹ thay đổi: tài sản ròng / giá trị danh mục = (70 - 50) / 70 = 28,57%

• Tỷ lệ ký quỹ duy trì: 35%

• Tổng giá trị tài sản trong tài khoản giao dịch ký quỹ theo giá trị thông thường là 100 triệu

• Theo đó, số tiền ký quỹ bổ sung: (28,57% - 35%) / (1 - 35%) * 70 =7triệu

Theo ví dụ trên, khi nhà đầu tư bổ sung 7 triệu thì tỷ lệ ký quỹ sẽ là: (77 - 50) / 77 = 35%

3. Cách sử dụng margin hiệu quả

Margin giống như một con dao hai lưỡi, trong thời gian ngắn nó có thể mang về cho bạn rất nhiều lợi nhuận nhưng cũng có thế lấy đi toàn bộ công sức trước đó. Do đó, bạn cần biết cách sử dụng để mang về hiệu quả như mong muốn. Sau đây là bốn lưu ý nhà đầu tư có thể cân nhắc:

• Sử dụng margin khi nhận thấy các tính hiệu khả quan của thị trường, tránh giao dịch khi thị trường đang vào đà giảm hoặc đi ngang chưa có tín hiệu rõ ràng. Một sai lầm mà hầu hết các nhà đầu tư mới tham gia đều mắc phải đó là sử dụng margin để trung bình giá xuống, đây chính là con đường nhanh nhất đưa nhà đầu tư đến cháy tài khoản. Bởi việc mua cổ phiếu khi thị trường đang giảm mạnh được xem là hành động bắt dao rơi, mà việc sử dụng margin để mua khi giá giảm chẳng khác nào bắt 2 con dao rơi cùng lúc.

• Nên sử dụng trong các giao dịch ngắn hạn. Hiện nay lãi suất tại các công ty chứng khoán giao động từ 11-14%/ năm. Việc sử dụng margin dài hạn để đầu tư sẽ khiến bạn mất một phần lợi nhuận đáng kế.

• Đầu tư margin cho các cổ phiếu có tính thanh khoản cao. Cổ phiếu có tính thanh khoản cao ở đây được xác định là cổ phiếu có khối lượng giao dịch cả mua và bán nhiều, giá cả tương đối và ít bị biến động.

• Có chiến lược đầu tư rõ ràng và biết cách quản trị rủi ro. Sử dụng margin đồng nghĩa với việc rủi ro sẽ tăng tỷ lệ thuận với tỷ lệ margin sử dụng. Do đó nhà đầu tư nên có một chiến lược rõ ràng để đưa ra những quyết định dứt khoát trong giai đoạn biến động của thị trường.

Đầu tư chứng khoán hiệu quả là bài toán của những nhà đầu tư khôn ngoan. Sử dụng margin là một trong những công cụ đẩy nhanh quá trình đạt lợi nhuận mục tiêu. Hãy sử dụng nó một cách có hiểu biết và đừng bao giờ nghĩ chỉ cần liều thì biết đâu sẽ ăn nhiều, đa số liều đều gắn liền với lỗ.